bevordert creatief denken in organisaties
Je kan verandering niet tegengaan, zegt Ed Catmull, de oprichter van Pixar, in zijn boek Creativity, Inc. (2014). Je moet het ook niet willen tegengaan, want zonder verandering is er geen groei of succes. Verandering is onvermijdelijk, daar weten we alles van in organisaties. En creativiteit draait helemaal om, volgens Catmull, werken met verandering. Weten we genoeg over creativiteit in onze organisaties?
Creativiteit is verschikkelijk irritant. Niks voor mij. En vooral op het werk is het zonde van de tijd. Irritant. Dat klopt misschien wel een beetje. Nieuwe ideeën zorgen voor onrust en soms zelfs chaos. En creatievelingen komen steeds weer met nieuwe ideeën, waarvan ze verwachten dat iedereen daar even blij van wordt als zij. Niks voor mij. Dat klopt ook voor veel mensen. Bijvoorbeeld als ze bang zijn dat ze moeten iets moeten fröbelen of als ze bang zijn om fouten te maken. Zonde van de tijd dan? Is creatief bezig zijn, met name in organisaties, de tijd en energie waard?
Wetenschappers delen het brein tegenwoordig niet meer zo streng in het linker- en rechterbrein. Bij alles wat je doet, doet ieder stukje van het brein mee, zegt prof. Victor Lamme van de Universiteit van Amsterdam. Al is de ene helft wellicht dominanter dan het andere. Regelmatig creativitief bezig zijn zorgt er voor dat je brein steeds meer verbindingen aanmaakt. Hoe meer de verschillende breinfuncties met elkaar verbonden zijn, hoe meer ze samenwerken en voor flow zorgen.
Uit onderzoek naar de werking van het brein van freestyle rappers bleek inderdaad dat zowel gevoelsbrein als hun rationele brein actief was. Wel bleek ook dat zij het deel in het rationele brein, dat over selecteren en beslissen gaat, veel minder gebruikten. Mensen in organisaties zijn gewend vooral hun rationele brein te gebruiken. Zij selecteren en beslissen snel. Dat is goed, maar misschien niet altijd. Het creatieve brein blijft onderontwikkeld. En creatief denken activeert een heel netwerk aan hersengebieden.
Creatief denken, kritisch denken, analytisch denken, gevoelsdenken, het zijn allemaal denkpatronen die meehelpen bij het creëren van iets nieuws: een product, een werkwijze, een organisatiestructuur. Volgens prof T. Amabile van Harvard hebben we creatieve medewerkers en teams hard nodig, ook voor nog een minder voor de hand liggende reden. Creatieve medewerkers en teams zijn meer intrinsiek betrokken bij hun organisatie en daardoor productiever.
Waarschijnlijk ken je het wel; je loopt energiek de brainstormsessie uit. Wat een goeie energie! Wat een inspiratie! Je vraagt je af wat de ideeën uiteindelijk allemaal gaan opleveren. En dan…..de oorverdovende stilte.
Waarom is niets van die supergoede ideeën terechtgekomen? Waarom heeft niemand ze opgepakt? Heel frustrerend en zonde van je tijd. Zonder dat je er erg in hebt, ben je in een creadox terecht gekomen. Een creadox wil zeggen dat men het nieuwe wil, maar voor het oude kiest. Een creadox is de paradox van creativiteit. Zoals je zelf hebt ervaren is het een veel voorkomend fenomeen.
Wat kun je doen? Misschien maar niet meer brainstormen? Dat is echt geen goed idee. Organisaties hebben creatieve ideeën nodig om te kunnen innoveren, flexibel te kunnen veranderen en zelfs om productiever te worden. Daarbij is creatief denken een spier die je moet blijven trainen. Dan misschien wat realistischer brainstormen? Ook al geen goed idee. Creativiteit is gebaat bij een open mind waarin niets fout, dom of onrealistisch is. Daar onstaan de nieuwe verbindingen die tot innovaties leiden.
Het beste idee is niet jóuw idee
Wat dan wel? De eerste stap heb je eigenlijk al gezet; het besef dat er een creadox bestaat. Het besef dat ook als iedereen, op alle niveaus, echt graag wat nieuws wil, het toch lastig is om niet voor het meest veilige, meetbare en vertrouwde te kiezen. Dat betekent voor jou dat je sowieso geduld moet hebben. Innovatieve ideeën hebben tijd nodig om in de hoofden en harten van mensen te landen. Hoe radicaler het idee, hoe langer tijd nodig is om te hechten.
Als je er voor wilt zorgen dat een idee uitgevoerd wordt, moet je er ook wat voor doen. Je moet je in gesprek met mensen. Niet alleen met je medestanders, maar zeker ook met mensen die er anders over denken. Zij helpen je aan een breder perspectief op jouw idee. Nieuwe ideeën ontstaat niet in isolatie. Als je een idee verder de organisatie in wil helpen moet het een idee van iedereen worden. Het beste idee is niet jóuw idee.
Heb ik waarempel toch nog een coronadipje gekregen. Vragen dringen zich op. Hoe verder met mijn bedrijf? Ben ik hier eigenlijk wel echt geschikt voor? Wat heb ik te bieden? En hoe bied ik dat dan succesvol aan? Creativiteit is geen duizend-dingen-doekje, maar veel vragen stellen is wel onderdeel van creatief zijn. Probeer deze week eens dag 24 van de creatieve mini-workouts.
Tien jaar geleden begon ik mijn artblog If it’s drawn, it’s true. Elke dag één tekening. Letterlijk één en letterlijk elke dag. In goede en in slechte tijden, zelfs met een gebroken pols. Het is onmogelijk dat elke tekening elke dag opnieuw ge-wel-dig is. Verrassend dat dat juist heel bevrijdend blijkt te zijn. Morgen is er altijd weer een dag.
Creativiteit is gebaat bij regelmatige training. Beter elke dag een sprint, dan zo nu en dan ineens een complete marathon. Kijk maar eens een keer naar dag 21 van de creatieve mini-workouts.
Dit afgelopen jaar heb je wel gemerkt hoe belangrijk creatief denken is. Zowel thuis als op je werk heb je steeds weer nieuwe creatieve oplossingen moeten verzinnen. Gelukkig kunt je je creatieve brein trainen. Uitgeverij Thema en ik daagden je op Instagram stories uit om 30 dagen lang, elke dag een creatieve techniek uit te voeren. De uitdaging is voorbij, maar de eerste tien filmpjes staan nu ook hier. Elk filmpje is een creatieve mini-workout die je gemakkelijk op een dag kan uitvoeren.
Absurdisme, onnozelheid en recalcitrantie moeten weer zegevieren volgens Erik Kessels, kunstenaar en medeoprichter van communicatiebureau KesselsKramer.
Eens! Maar hoe? We zijn in organisaties zo gewend om alles steeds strakker te stroomlijnen en daar systemen en structuren omheen te bedenken. Hoe verhoudt zich dat tot de creativiteit die in de toekomst steeds meer nodig is? Creativiteit is nou eenmaal messy.
We denken vaak dat creatievelingen ongedisciplineerd zijn. Dat is niet mijn ervaring als kunstenaar. Kunstenaars werken hard en gepassioneerd zonder dat iemand ze achter de broek aan zit, een ontwikkelplan voor ze opstelt of de kpi’s voor het komende jaar voor ze vaststelt. De motivatie en discipline komt uit hunzelf. Dat ziet er misschien anders uit dan we gewend zijn in een organisatie, minder lineair en, ogenschijnlijk, minder doelgericht.
Er zijn veel technieken die je creatiever kunnen maken als medewerker en als organisatie. Maar met het aanleren van creatieve skills alleen kom je er niet. Je zult open ruimte moeten creëren waarin de ontstane creatieve energie kan floreren. Dat wil zeggen meer eigen verantwoordelijkheid, motivatie ipv controle, tijd voor broeden en reflectie, en een hogere tolerantie voor fouten.
Ik borduur op papier. Dus ik voordat ik steekjes kan maken, moet ik eerst zelf alle gaatjes prikken. Als ik een fout gaatje prik kan je dat niet meer helemaal wegwerken, het blijft zichtbaar. Ik moet die foutjes dus op de een of andere manier oplossen. Of ze accepteren. Soms doe ik het één. Soms het ander. Vaak blijkt dat die foutjes tot iets nieuws leiden. Ze maken bijvoorbeeld een schaduw, of de extra borduurlijnen die ik moet maken leveren iets op waar ik weer blij van word. Tijdens het borduren kan ik nog heel makkelijk de kleine onvolkomenheden van de originele tekening corrigeren. Ik kan een te scherp hoekje afronden, een lijntje dat te veel is wegwerken of een missend lijntje aanvullen. Meestal doe ik dat niet, want als ik dat wel doe wordt het beeld uiteindelijk veel te gestileerd. Het leven gaat er uit. De foutjes en onvolkomenheden horen erbij. Zij versterken het uiteindelijke resultaat zelfs.
Noodcreativiteit noemt mijn zus het; creativiteit uit nood geboren. Dat zie je veel deze dagen. De hoogwerker voor het balkon om oma te feliciteren, de romantische tweepersoonsrestaurantjes in glazen kassen aan het water, maar ook het simpele aanreiken van een ontsmette winkelwagen. Dat laatste is niet de meest creatieve, maar die zou ik wel graag willen houden. Ik voel me welkom en het vermindert mijn huidige winkelstress. Noodcreativiteit is iets anders dan het flexibele creatieve denken waar organisaties tegenwoordig sowieso niet meer zonder kunnen, het meebewegen met de tijd. Het is ook iets anders dan de creatieve energie die ikzelf ervaar sinds de thuisisolatie. Door het leven in een laag tempo en in een schijnbaar klein cirkeltje, is mijn wereld rijk aan verbeelding. Noodcreativiteit is van iedereen. Het laat zien waar de mens allemaal toe in staat is als de nood het hoogst is.
Met een grote boog om elkaar heen lopen, elkaar niet aanraken of opzoeken. Het is gedrag waar je de hele tijd bij stil moet staan. Onze normale automatismen moeten worden uitgeschakeld. Het voelt onnatuurlijk. En het wil ook maar geen nieuwe gewoonte worden. Nu, na een aantal maanden blijkt dat dan ook steeds moeilijker vol te houden. Sommige oplossingen voor social distancing zijn zo bedacht dat ze natuurlijk aanvoelen. Creatief en simpel. De cirkels in het gras in Domino Park in Brooklyn bijvoorbeeld. Je zit als het ware in je eigen kleine huisje. Niet veel anders dan met je eigen handdoekje je plek markeren, toch? Of de pandaknuffels in een restaurant in Thailand. De knuffels zorgen dat de stoelen niet bezet worden op een veel vriendelijker manier dan alarmerend rood/wit plastic. De klanten vinden het gezellig. Ze voelen zich minder eenzaam.
